Pigmalion efektua eta harreman interpertsonalen boterea

Gaur Pigmalion efektuari buruz hitz egingo dugu, eskola-eremuan gertatzen den efektu erreala eta ohikoa baita, eta hezitzaile garen aldetik, horretaz jabetu eta erabiltzen jakin behar dugu.

Fenomeno hori ulertzeko, Publius Ovidius Naso poeta erromatarraren Las Metamorfosis liburura joko dugu. Poeta honek mitologia eta historia uztartzen ditu hamabost liburuko poema batean. Ovidiok modu deskribatzailean kontatzen ditu jainkoen aldaketa fisikoak, lortu nahi dituzten helburuak lortu arte. Idazkera K.o. 8. urtean amaitu zen.

Zipreko Pigmalion erregea emakume perfektu baten bila zebilen berarekin ezkontzeko. Ahalegin guztiak alferrikakoak izan zirenez, ez ezkontzea erabaki zuen, eta horrela bere denbora eskultura ederrak sortzen eman zuen. Horietako bat, Galatea izenekoa, hain zen ederra eta perfektua, non Pigmalion maitemindu egin baitzen. Afrodita, Edertasunaren, sentsualitatearen eta maitasunaren jainkosaren eskuhartzearen ondorioz, Pigmalionek Galatea bizirik zegoela amestu zuen.

Esnatu ondoren, Pigmalionek Afroditarekin topo egin zuen. Honek, erregearen nahiak hunkituta, esan zion: «mereces la felicidad, una felicidad que tú mismo has plasmado. Aquí tienes a la reina que has buscado. Ámala y defiéndela del mal». Beraz, Galatea gizaki bihurtu zuen Afroditak.

Orain, zertan datza Pigmalion efektua? Norbaiti bere buruarekiko dugun irudia edo igurikimena transmititzean, zuzenean eragiten diogu, baina horretaz jabetu gabe, bere garapenean, autokontzeptuaren sorkuntzan eta autoestimuaren eraikuntzan eraginez. Hau da, pertsona horren gainean irudikatzen dugun etorkizunaren arabera eraikitzen dugu gure portaera. Hori positiboa edo negatiboa izan daiteke. Pertsonen arteko harremanek eragin handia dute izaera eraikitzeko orduan.

Hezkuntzaren esparrura eramanez, Pigmalion efektua irakasleak ikasle batengan itxaropen positiboak zein negatiboak sortzen dituenean eta bere portaerak bere teoria babesteko esku hartzen duenean gertatzen dena da. Lotura zuzena dago subjektu bati buruz dauden itxaropenen eta subjektu horren gainean lortzen den errendimenduaren artean. Beste era batera esanda, irakasleak ikasleengan duen pertzepzioak eragina du ikasleengan.

Ilustratzeko: irakasle batek idazteko gaitasun handiak dituen eta, gainera, oso sortzailea den ikasle bat du. Irakasleak etorkizuneko eleberrien idazle gisa proiektatzen du ikasle hori, eta oso urrun iritsiko dela uste du. Ondorioz, bere jarrera bere itxaropenek babesten dute, ikasle honi sormena sustatzeko eta bere narratiba hobetzeko hainbat tresna eskaintzen baitizkio, bere autoestimua baieztapen positiboekin estimulatzen du. Irakasleak ikaslean sinisten baitu ikasle horri bere buruarengan sinesteko tresnak eskaintzen dizkio. Ia-ia esan genezake profezia bete bat dela.

Fenomeno haui modu positiboan edo negatiboan erabil daiteke. Modu egokian aplikatzen badugu eta besteen irudi positiboaren garrantzia ezagutzen badugu, garapen egokia lortzen ariko gara, eta, gainera, oso kontzeptu onuragarria transmititzen. Jakina, irakasleak lagundu egin behar du ikasleek autokontzeptu positiboak izan ditzaten, eta, aldi berean, autoestimuak sendotzen lagundu behar du.

Hezitzaile garen aldetik, jakin behar dugu engranaje oso garrantzitsua garela, funtsezkoa esango nuke, haurrentzat. Hori dela eta, beren trebetasunak sendotu eta ahulguneak landu behar ditugu, errorea edo huts egitea ikaskuntza-prozesuaren parte dela ulertarazi behar diegu, giro abegitsua sortu behar dugu, ikasleengana egokitzeko gai izan behar dugu, ikasle bakoitzak ezaugarri paregabeak baititu, eta, irakasle gisa, aniztasun hori ikusi eta begirada estimatiboa aplikatu behar dugu, diren bezala onartu behar ditugu, haien beharrak behatu eta identifikatu behar ditugu, eta batez ere jarrera positiboa eta motibatzailea izan behar dugu. Gure ikasleengan sinetsi behar dugu.

Ildo honetatik jarraituz, esperientzia pertsonal bat kontatu nahi nuke. Urteak daramatzat ikasi nuen bigarren hezkuntzako ikastetxe publikoan laguntzen. Batetik, ikasgelan aniztasunarekiko errespetua sustatzeko tailerrak ematen ditut, bai eta sare sozialek gure osasun mentalari nola eragiten dioten azaltzen duten informazio saioak ere; eta, bestetik, bidelagun proiektuko irakasle gisa lan egiten dut, non 20 bat ikaslek laguntza gehigarri bat behar duten eta hainbat arrazoi direla medio ezin dira akademia edo irakasle partikular bat permititu.

Horrek ikasleekin hurbileko harremana izatea ahalbidetzen dit; izan ere, nire aldetik konpromisoa ikusten dute eta ingurune seguru eta konfiantzazkoan sentitzen dira, eta horrek aukera ematen dit gehiago ezagutzeko eta nirekin askatasun osoz adierazteko. Eta hemen pasadizoa: bidelagun klasea amaitu zen, baina ikasle talde batek zalantzak zituen oraindik, eta urduri zeuden hurrengo egunean zeukaten azterketarekin, eta, beraz, atezainari giltzak eskatu eta haiekin geratzea erabaki nuen, ikasgaia ulertu zutela ziurtatu arte.

Benetan ilusionaturik aurkitzen nituen ikasgaiarekin, ordura arteko jarrerak beti arbuiatzekoak izan zirenean. Edukiak aspergarriak eta alferrikakoak zirela kritikatu zuten, eta zerbait ulertzen ez zutenean amore ematen zutela, beti esan zaielako ‘’kasu galduak’’ direla.

Bi ordu eta erdi egon ginen barrezka eta esplikazioka, oso ondo pasatu nuen, dena esan behar da. Pertsona zoragarriak dira, gaitasun, zeresan eta nortasun handikoak, baina, zoritxarrez, hezkuntza-sistemak alde batera utzi ditu. Ikasgaia bukatutzat eman genuenean, bihotzez eskertu zidaten haiekin geratu izana, eta bihotza uzkurtu zidan zerbait esan zidaten: gugan sinesten duen lehen irakaslea zara, eta hainbat modutan azaltzen saiatu zara, eskerrik asko amore ez emateagatik.

Azken batean, kontuz ibili behar dugu gure jarreren bitartez besteei transmititzen diegunarekin, bai ahoz, bai fisikoki. Besteen gainean botere handia dugu, pertsonen arteko harremanek balio indartsua dute. Gure esku dago ondo edo gaizki egitea. Azken aholku bat: jokatu besteek zurekin jardutea gustatuko litzaizukeen bezala.

Pigmalión bere eskultura gurzten (1717), Jean Raoux.

Erreferentzia bibliografikoa:

• Pigmalión - Entre Clásicos y Modernos I. (s. f.). Pigmalión. https://sites.google.com/site/entreclasicosymodernos/metamorfosis/pigmalion

• Cooperrider, D. y Subirana, M. (2013). Indagación apreciativa. Editorial Kairós.