Ez baduzu ezer espero zeure buruarengandik, ez duzu ezer egingo.

Autokontzeptua geure buruari buruz sortu dugun irudia da. Ez soilik irudi bisuala, jakina; gure ustez definitzen gaituzten ideien multzoa da, kontzienteki eta inkontzienteki. Horrek kontzeptu kopuru ia infinitua hartzen du. Autokontzeptua "ni" aren irudia definitzeko balio duten ezaugarrien multzoa da (estetikoak, fisikoak, afektiboak, etab.). Autokontzeptu bat dago, jakin badakigulako gainerakoetatik bereizitako entitate gisa existitzen garela.

Autokontzeptuak aukera ematen digu inferentziak egiteko gure jokaerarekin eta besteek gurekiko duten portaerarekin zerikusia duen guztiari buruz. Adibidez, futbola ondo ematen ez zaigula uste badugu eta gure lankideek hori negatiboki baloratzen dutela baieztatzen badugu, uste dugu gizarte zirkulu horretan estatus ona izateko aukerak murriztu egiten direla, eta agian jende berria ezagutzea jotzen dugu.

Nerabeen autokontzeptuaren aldakortasun horren adibide ugari aurki ditzakegu. Nerabezaroan modu malkartsuan aldatzen dira errealitatea ulertzeko, sentitzeko eta besteekin erlazionatzeko moduak. Noski, gazte horiek beren burua ikusten duten moduan ere gertatzen dira. Oso normala da egiaztatzea nerabeek erabat arbuiatzen dutela estetika eta balio-sistema bat, eta, handik gutxira, integratuta geratuko direla beren autokontzeptuan.

Bi ideiek antza duten arren, autokontzeptua eta autoestimua ez dira gauza bera. Lehenengoak geure burua deskribatzeko baino ez du balio; autoestimua, berriz, geure burua baloratzeko moduari erreferentzia egiten dion kontzeptua da. Hau da, autokontzeptuak geure burua ikusteko moduaren alderdi kognitiboaz hitz egiteko balio du, eta autoestimuak, berriz, geure burua epaitzeko erabiltzen dugun osagai emozional eta baloratiboan du izateko arrazoia. Beraz, autokontzeptuaren eta autoestimuaren arteko desberdintasuna psikologoek ezarritako muga bat da, eta adimen-prozesuen funtzionamendua hobeto ulertzeko balio du.

Autokontzeptua garatzeko jarraibide orokorrak

• Zaindu esaten duzuna eta txikienekiko dituzun jarrerak. Haurrek osatzen duten lehen irudia hurbileneko pertsonek ikusten dituztela hautematen dute.

• Ez etiketarik jarri. Aurrekoarekin lotuta. Ez ezazu haurra engainatu, bere autokontzeptua zuk bere buruaz esaten diozunarekin osatuko bailuke.

• Errefortzu negatiboak saihesten saiatu eta ordez, positiboak erabili.

• Transmititu itxaropenak: haurrak ikuste badu berarengan sinisten duzula eta bere gaitasunak miresten dituzula, bere buruan sinetsiko du.

• Emaiozu irudi positibo bat. Saiatu haurrari zer gauza positibo dituen esaten, batzuetan, gaizki egiten dutenari edo dituzten akatsei bakarrik erreparatzen diegu.

• Ez gehiegi babestu. Utzi haurrari gauzak bere kabuz egiten. Beraiek bakarrik egiten badituzte gauzak, trebetasunak dituztela egiaztatuko dute eta beren gaitasunetan sinetsiko dute. Haurra gehiegi babesten baduzu eta ez badiozu bere zailtasunei bakarrik aurre egiten uzten, eta alderantziz, saihestu edo konpondu egiten badituzu, haurrak bere buruaz kanpoko faktoreei egotziko dizkie lorpenak.

• Lagundu erabakiak hartzen. Emaiozu segurtasuna erabakiak hartzeko. Azaldu zer den aukera bakoitza eta zer lor dezakeen horietako bakoitzarekin era objetibo batean.

Irakaskuntzaren etorkizuneko profesional gisa, autokontzeptuak eta, ondorioz, autoestimuak duten balioaz jabetu behar dugu, eta ikasgelan horiek nola landu jakiteko beharra dugu. Horregatik, jarduera batzuk azalduko ditut gai horiek ikastetxeetan aztertzeko proposamen gisa:

• Hala balitz. Fitxa bat egingo dugu, eta honako hau jarriko dugu goian: "hura izango banintz…". Jarraian, hainbat kategoria jarriko ditugu (lore bat, animalia bat, leku bat, jostailu bat, sentimendu bat, gorputzaren zati bat, film bat, kolore bat, abesti bat, usain bat, ibilgailu bat, hitz bat, musika-tresna bat, kirol bat, etab.), eta fitxa bete beharko dute. Jarraian, jarri dituzten gauza guztietatik batzuk aukeratu eta zergatia azaldu beharko dute.

• Collagea. Haurrek collage bat egin behar dute haien buruari buruz, nahi dutena sar dezakete, marrazkiak, hitzak, argazkiak, etab. Horretarako, denbora hartu behar dute eta collagean jarri nahi duten elementu bakoitza aukeratu. Gero, elementu bakoitza azaldu beharko dute klasearen aurrean.

• Elkarrizketa. Haurrei esango diegu beren buruari elkarrizketa bat egingo diotela. Pentsatu beharko dute nola aurkeztu euren burua, esango lituzketeen gauzak, zerk egiten die desberdinak…